Bianca Buurman: ‘Zeggenschap is de sleutel tot behoud van zorgpersoneel’
Instellingen waar zeggenschap voor zorgprofessionals goed is geregeld, doen het beter op de arbeidsmarkt. “Zorgprofessionals zien het beste waar het anders kan”, vertelt V&VN-voorzitter en hoogleraar Bianca Buurman. Zij pleit daarom voor meer zeggenschap en een sleutelrol in de passende zorgbeweging.
Organisaties met een shared governance model verbeteren niet alleen de zorg, maar zijn ook aantrekkelijkere werkgevers. Dat blijkt uit de Landelijke Monitor Zeggenschap 2024 die begin deze maand gepubliceerd werd.
Personeelsbehoud
Vooral organisaties die voor de tweede keer meedoen aan de monitor zien vooruitgang. Daar is zeggenschap met 8 procent gestegen en de ervaren regeldruk met 7 procent gedaald. “Meer autonomie geeft professionals meer controle. Bijvoorbeeld over zinvolle registraties. Daardoor ontstaat er minder frustratie en meer tijd voor de patiënt”, vertelt Bianca Buurman, V&VN-voorzitter en hoogleraar acute ouderenzorg.
Zij noemt zeggenschap de sleutel tot betere zorg en personeelsbehoud. “Wanneer verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten samen met artsen en bestuurders aan tafel zitten, ontstaan er betere besluiten en ervaren professionals meer verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de organisatiedoelstellingen.” Uit de monitor blijkt ook dat daar waar zeggenschap toeneemt, ook de werktevredenheid stijgt en de vertrekintentie daalt. “Structurele aandacht voor zeggenschap loont op alle fronten. Dit is de weg waar alle organisaties naartoe moeten.”
Hervorming
Hoewel verpleegkundigen in 1989 tijdens de Witte Woede al streden om meer zeggenschap, is de beweging vooral sinds de coronapandemie in gang gezet. “De pandemie heeft de kracht van het vak laten zien”, stelt Buurman. In één klap kregen verpleegkundigen de vrijheid om afdelingen uit de grond te stampen, innovatieve oplossingen aan te dragen en werkprocessen zelf te regelen. “Dat leidde tot meer respect en autonomie. Na de pandemie werd het de standaard om verpleegkundigen aan tafel te hebben. Maar voor verzorgenden is er nog een wereld te winnen.”
De afgelopen vijf jaar is er volgens de V&VN-voorzitter veel bereikt. Naast de wettelijke verankering ontstaan er steeds meer adviesraden, die op hun beurt weer transformeren tot verpleegkundige stafbesturen. “Adviseren wordt steeds vaker meebeslissen over vakinhoudelijke aangelegenheden.” Dat de Inspectie vanaf dit jaar naar zeggenschap gaat vragen in haar toezicht, noemt Buurman ook een positieve ontwikkeling. “De zeggenschapsbeweging kan niet meer worden teruggedraaid. Nu is het zaak dat samen besturen gemeengoed wordt.”
Van structuur naar inhoud
Om van shared governance de standaard te maken, moet het volgens Buurman de komende jaren niet alleen over structuren gaan, maar ook over de inhoud. “Waarbij scholing, personeelsbehoud, kwaliteit van zorg en omgaan met schaarste de primaire vraagstukken zijn. Zeggenschap over budgetten hoort daar ook bij. Zorgprofessionals zien het beste waar het anders kan.” Als voorbeeld noemt Buurman de vernieuwde Beter Laten Lijst, die in 2023 werd gelanceerd. “Een belangrijk thema onder verpleegkundigen is de ervaren hoeveelheid onnodige zorg en overbehandeling. Als collectief moeten we beter onze stem laten horen.”
Probleemoplossers
Bestuurders en managers kunnen op hun beurt tijd en ruimte vrijmaken voor participatie in zeggenschapsorganen. “Maak verbinding met professionals in de praktijk. Wat hebben zij nodig? Wat komen ze tegen en wat moet er in de organisatie geregeld worden?” Aandacht voor scholing en ontwikkeling is daarbij cruciaal. “Gebrek aan ontwikkelkansen is een grote vertrekreden. Daar waar zeggenschap wel goed geregeld is en ontwikkelkansen benut worden, daalt de vertrekintentie.” Als voorbeeld noemt Buurman het Doetinchemse Slingeland Ziekenhuis, dat in één jaar tijd de vertrekintentie van 18,3 procent naar 7,9 procent terugdrong. Bovendien vergt zeggenschap een lange adem en ruimte om fouten te maken en daarvan te leren.
Samenwerking binnen teams is een ander belangrijk aandachtspunt. “Luister niet alleen naar professionals, maar zorg dat het ook wordt opgepakt op organisatie- of teamniveau.” In Tergooi MC doet Janet Bloemhof promotieonderzoek naar het vergroten van zeggenschap op teamniveau. Daarvoor zijn er verpleegkundigen als probleemoplossers binnen teamraden aangesteld. “Zij pakken zaken op waar het team ontevreden over is, zoals roosters, de kwaliteit van zorg of personeelsinzet. Doordat verpleegkundigen meer ruimte krijgen om zaken zelf op te lossen, worden vraagstukken snellen opgelost en voelen ze zich beter betrokken en gezien.” Nurses Know Better van het Groene Hart Ziekenhuis is volgens Buurman een goed voorbeeld van een gelijkwaardige samenwerking tussen artsen en verpleegkundigen.
Landelijke acties
V&VN hoopt dat de zeggenschapsmonitor de komende jaren wordt voortgezet en dat achterblijvers worden aangespoord om werk te maken van zeggenschap. “De droom is dan dat shared governance over tien jaar gemeengoed is. Dat vraagt een proactieve beroepsgroep.” Om professionals te mobiliseren, werkt V&VN met een landelijk netwerk van verpleegkundige adviesraden dat zich op landelijk niveau buigt over bestuurlijke thema’s.
“Daarnaast zetten we als bestuur voortaan in op de wisselwerking met ons VAR-netwerk bij beslissingen en proactiever worden bij ontwikkelingen in de zorg die ons aangaan.” Als voorbeeld noemt Buurman de aanvankelijk geplande bezuiniging van 165 miljoen op scholing van zorgprofessionals in de ziekenhuizen. “Dankzij het landelijke netwerk van verpleegkundige adviesraden konden we binnen een mum van tijd een gerichte actie inzetten – het IZA-overleg opgeschort – en de Tweede Kamer beïnvloeden. Zo kunnen we niet alleen binnen individuele organisaties maar ook landelijk acties ondernemen in de zeggenschapsbeweging.”
Bron: Zorgvisie.nl