KPMG: ‘Verplichte loondienst vrijgevestigde specialisten is heilloze weg’
Verplichte loondienst van vrijgevestigde medisch specialisten is een uitermate moeizame weg, waarbij de voordelen niet opwegen tegen de nadelen. Dat concludeert KPMG na eigen onderzoek. Arno de Vries, directeur zorgstrategie: “Verplichte loondienst gaat problemen rond gelijkgerichtheid, betaalbaarheid en passende zorg niet oplossen.”
Nog voor de zomer moet PVV-minister Fleur Agema van VWS met een uitgewerkt plan komen om vrijgevestigde medisch specialisten in loondienst te brengen. Een Kamermeerderheid steunde in najaar 2024 een SP-motie van die strekking. De Kamer wil dat de circa 8.900 vrijgevestigde specialisten, werkzaam in circa 70 medisch specialistisch bedrijven (msb’s), in loondienst gaan. Net zoals de circa 14.700 medisch specialisten die al in loondienst zijn. De Kamer vindt dat vrijgevestigden onvoldoende meewerken aan passende zorg.
Loondienstplan minister Agema
De Kamer plaatst Agema in een lastig parket. Ofschoon ze als PVV-Kamerlid voorstander was van verplicht loondienst, gaf ze als minister aan dat ze een besluit voor zich uit wil schuiven. Ze wil eerst nader onderzoek naar wat medisch specialisten kan verleiden tot een vrijwillige overstap naar loondienst.
VVD draait
Opmerkelijk was de ommezwaai van de VVD, sinds jaar en dag een vaste steun van vrijgevestigde medisch specialisten, najaar 2024. VVD-Kamerlid Judith Tielen gaf in een interview met Zorgvisie aan dat ook de VVD een loondienstplan verwacht. Ze constateerde dat msb’s onvoldoende samenwerken, waardoor de beweging van passende zorg niet goed van de grond komt. Ofschoon de VVD uiteindelijk tegen de SP-motie stemde, was Tielen duidelijk: “We vinden het lastig om te zien dat msb’s samenwerking in de ziekenhuizen in de weg staan. Het zou ideaal zijn als vrijgevestigde specialisten, net als andere zorgprofessionals, gewoon onderdeel zijn van een ziekenhuisorganisatie en zorgnetwerken in de wijk.”
KPMG: niet verplicht loondienst
Toch denkt KPMG na eigen onderzoek dat verplicht loondienst niet de oplossing is voor problemen rond passende zorg, gelijkgerichtheid van bestuur en betaalbaarheid van zorg. Het adviesbureau heeft alle recente onderzoek door geplozen en voorzien van een analyse in het rapport ‘Verplichte loondienst: voorbij de politieke retoriek’. “De voordelen zijn onbewezen en wegen niet op tegen te verwachten nadelen”, zegt De Vries.
Productieprikkel msb’s
Voorstanders van loondienst zien in de productieprikkel van msb’s een belangrijk obstakel voor passende zorg. KPMG verwijst naar onderzoek van de NZa, dat laat zien dat er bij 74 procent van de omzet van de msb’s geen probleem is. Daarbij worden de afspraken tussen msb’s, ziekenhuizen en zorgverzekeraars “in gelijkgerichtheid gemaakt”. De neuzen staan dus de dezelfde kant op. Bij slechts 6 procent van de omzet speelt de productieprikkel een hinderlijke rol. “Het is effectiever om in te zetten op betere afspraken over die omzet en betere verhoudingen tussen ziekenhuisbestuur en msb’s. Ziekenhuizen als Bernhoven, met het participatiemodel, en Rivas laten zien dat dit kan”, aldus De Vries.
Gelijkgerichtheid
Bovendien laten landen waar de medisch specialisten in loondienst zijn, zoals Zweden en Engeland, zien dat er problemen met gelijkgerichtheid en passende zorg blijven, stelt De Vries. “Ook als specialisten allemaal in loondienst zijn, blijven er belangenconflicten. Je houdt discussies over geld of aantal uren dat specialisten werken. Dat zie je ook in Nederlandse ziekenhuizen waar specialisten in loondienst zijn.”
Goodwill en rechtszaken
Een ander punt zijn de potentieel hoge kosten voor het afkopen van de ‘goodwill’ bij verplicht loondienst. Of de goodwill daadwerkelijk een obstakel vormt, is onzeker. Diverse onderzoeken spreken elkaar tegen. De schattingen variëren van nul tot vier miljard euro. Waar advocatenkantoor AKD concludeert dat verplicht loondienst helemaal niet ingewikkeld en broodnodig is, twijfelt de landsadvocaat Pels Rijcken juist aan de noodzaak en wijst bovendien op het risico van juridische procedures.
Uitstroom medisch specialisten
Daarnaast zijn er mogelijk ongewenste neveneffecten. “Het kan zijn dat de productie inzakt als specialisten met tegenzin naar hun werk gaan. Daarnaast krijg je mogelijk een uitstroom van medisch specialisten naar zelfstandige behandelklinieken (zbc’s) en het buitenland”, zegt De Vries. Bovendien zijn er naar verwachting meer medisch specialisten nodig bij loondienst, omdat vrijgevestigde medisch specialisten meer uren werken. Dat kan leiden tot hogere maatschappelijke kosten.
Transparantie msb’s ontbreekt
Of die extra kosten worden gecompenseerd door lagere inkomens in loondienst, dat valt moeilijk te zeggen. Dat komt vooral doordat het lastig is na te gaan wat vrijgevestigde medisch specialisten precies verdienen. “Dat zou in de jaarverslagen van de msb’s moeten staan, maar dat is lang niet altijd het geval. Een deel van de msb’s deponeert niet een jaarverslag, hoewel ze daar wettelijk wel toe verplicht zijn. Bij ziekenhuizen houdt de IGJ daar streng toezicht op. Het zou goed zijn als msb’s meer transparantie bieden over hun kosten en inkomens, zodat ze laten zien wat de samenleving ervoor terugkrijgt”, aldus De Vries
Kortom, KPMG denkt dat verplicht loondienst niet het ei van Columbus is. De Vries: “De bewijslast voor de voordelen ontbreekt. Daarnaast zijn er negatieve effecten te verwachten qua kosten, productiviteit van zorg en uitstroom van medisch specialisten. Bovendien is de lobby van de medisch specialisten krachtig. Verplicht loondienst is een heilloze weg.”
Voor effectievere alternatieven kijkt KPMG optimalisatie van structuren. “Zorg voor de juiste prikkels tussen zorgverzekeraars, ziekenhuizen en msb’s. Dat kan nog beter dan het nu is”, zegt De Vries. “Zorg ook voor meer transparantie in financiële verslaglegging en verantwoording, op basis van de jaarcijfers van msb’s”, aldus De Vries.
Bron: Zorgvisie.nl