Medisch specialisten IZA-tafels: ‘Concentratie complexe zorg kan niet zonder transparantie’
De landelijke Ronde IZA-Tafels werken aan een systeem dat de uitkomsten van de regionale herverdeling voor complexe oncologische en vaatchirurgische zorg transparant maakt. Die uitkomstinformatie is nodig voor leren en verbeteren, keuze-informatie voor patiënten en voor zorgverzekeraars in de zorginkoop. Rob Tollenaar: “Je hebt een minimum volume nodig om beter te worden. Juist dan kun je de kwaliteit betrouwbaarder meten en kun je van elkaar leren.”
Onder hoge druk maken ziekenhuizen, medisch specialisten, patiënten en zorgverzekeraars in zeven regio’s herverdelingsplannen voor vijf oncologische aandoeningen en twee vaatchirurgische behandelingen. Die plannen, die nog voor de zomer klaar moeten zijn, maken de gevolgen voelbaar in ziekenhuizen van de nieuwe volumenormen die op 25 maart zijn vastgesteld.
Herverdelingsplan moet ‘ACM-proof’
Essentieel is dat de verdelingsplannen ‘ACM-proof’ zijn. Daarvoor is er in regio’s consensus nodig over de plannen tussen ziekenhuizen, medisch specialisten, patiënten en zorgverzekeraars. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) eist ook dat de plannen leiden tot betere kwaliteit. Daarom staan datadelen en transparantie van kwaliteit ook hoog op de agenda van de landelijke Ronde Tafels. De landelijke experts werken aan een systeem dat de uitkomsten van de concentratie en spreiding in beeld brengt. Dat moet uiterlijk 1 januari 2027 af zijn, want dan zit het werk erop van de landelijke tafels.
Transparantie op uitkomsten
“We willen de resultaten zien qua toegangs- en doorlooptijden als patiënten van ziekenhuis A naar B gaan”, zegt Rob Tollenaar, hoogleraar chirurgische oncologie in Leiden en onafhankelijk voorzitter van de Ronde Tafel concentratie en spreiding Oncologische zorg. “We willen uitkomstinformatie voor leren en verbeteren tussen en in regio’s. Dat moet ook keuze-informatie geven voor patiënten voor samen beslissen. Ook zorgverzekeraars willen naar die medische uitkomsten kijken.”
Zorgvolume en transparantie
Hoe zien Tollenaar en Go de relatie tussen zorgvolume en transparantie op uitkomsten? Tollenaar verwijst naar Canada waar ze ook volumenormen hebben gebruikt om te concentreren. “Een regio zoals Quebec, die geen uitkomstmetingen deed, zag geen of slechts marginale kwaliteitsverbetering. In Ontario keken ze wel naar hun kwaliteit met een systeem van leren en verbeteren. Daar maakten ze grote sprongen en halveerde de perioperatieve sterfte. Niet voor niets spreekt het IZA over datadeling en transparantie. Het is en-en. Je hebt een minimum volume nodig om beter te worden. Juist dan kun je de kwaliteit betrouwbaarder meten en kun je van elkaar leren.”
Ook in Nederland zijn daarvan goede voorbeelden, vervolgt Tollenaar: “Bij slokdarmchirurgie zat Nederland best hoog qua naadlekkage. Op een gegeven moment zeiden de dokters ‘dat kan zo niet langer’. Ze zijn bij elkaar in de operatiekamer gaan kijken en daarna zie je in korte tijd een forse verbetering. Dat hoort hier ook bij. We maken de komende periode een blauwdruk, zodat andere zorgdomeinen dezelfde stappen kunnen maken.”
Iedereen naar de IC
“Staar je ook niet blind op de wetenschappelijke literatuur over het verband tussen volume, transparantie en kwaliteit”, vult oud-chirurg Peter Go aan, voorzitter van de Ronde Tafel Toekomstbestendig vaatchirurgisch zorglandschap. Hij pleit ervoor om boven de discussie over volume en kwaliteitsmeting te staan. “Er zijn andere factoren, die niet gemeten worden, die wel degelijk invloed hebben op de kwaliteit. Mijn oude ziekenhuis St. Antonius in Nieuwegein doet jaarlijks honderd longoperaties. Van die patiënten gaat er 10 procent na de operatie naar de IC. Een nabijgelegen ziekenhuis doet er maar dertig paar jaar, maar stuurt wel alle patiënten door naar de IC. Met alle toeters en bellen die daar voor patiënten aan vastzitten.”
Governance netwerkzorg
Verder richten de Ronde Tafels zich in de tweede fase op een blauwdruk voor de governance van netwerkzorg. In de regio’s komen kwaliteitsstandaarden voor zorgpaden, zodat zorg in alle ziekenhuizen op dezelfde wijze wordt gedaan. Go: “We richten de standaarden zo in dat niet alle onderzoeken en gesprekken voor een operatie opnieuw moeten als iemand van ziekenhuis A naar B gaat.”
Impact herverdelen
Hoeveel zorg er verplaatst gaat worden hangt af van de herverdelingsplannen. Niet alle ziekenhuizen zullen stoppen als ze een norm niet halen, want ziekenhuizen zullen zorg gaan uitruilen. Ofschoon de aantallen operaties die gaan schuiven klein zijn, kan de impact van stoppen binnen een ziekenhuis wel groot zijn. Dat geldt met name op het urologische domein.
Financiële gevolgen
De financiële gevolgen zijn te overzien, verwacht Go. “Het gaat bijvoorbeeld om de verplaatsing van dertig nieroperaties als ziekenhuizen de norm van vijftig niet halen. Daarvan gaat geen ziekenhuis failliet.”
Bovendien is er een financiële opvangregeling van twee jaar. Dus er is in die periode tijd voor een heroriëntatie. Ziekenhuizen hoeven niet bang te zijn dat hun OK leegkomt, want die ruimte wordt direct gevuld door mensen die voor andere aandoeningen op de wachtlijsten staan. “Pak de regie en maak een herverdelingsplan dat breed gedragen wordt. Met een houding van ‘het oude was beter’, gaat het je overkomen.”
Naar de rechter?
Stel dat ziekenhuizen er toch niet uitkomen en naar de rechter stappen? Bij de kinderhartchirurgie haalde de rechter uiteindelijk een streep door de concentratie, mede doordat de normen onzorgvuldig tot stand waren gekomen. Tollenaar en Go hopen dat het zo ver niet komt. Mochten partijen toch naar de rechter stappen, dan zijn ze niet bang voor een ‘scenario kinderhartchirurgie’.
Want voor het vaststellen van de nieuwe volumenormen zijn de Ronde IZA-Tafels niet over één nacht ijs gegaan. Tollenaar: “We hebben de beroepsverenigingen en de FMS gevraagd om te komen met volumennormen voor de huidige aandoeningen. Experts hebben per aandoening gekeken welke onderbouwde normen er al zijn. De ‘expert opinion’ van beroepsgroepen is gebruikt. Die adviezen zijn in oktober 2023 besproken aan de tafels. Na de impactanalyse zijn de normen opnieuw kritisch bekeken aan de tafels en opnieuw aangepast. Niet voor alle normen is er evenveel wetenschappelijke onderbouwing, maar zo zit de medische wereld nu eenmaal in elkaar. Ik heb er vertrouwen in dat de procedure zo zorgvuldig is.”
Bij de vaten was de procedure identiek, vertelt Go. Soms leidde dat tot een lagere norm dan bij het IZA in eerste instantie was afgesproken, zoals bij carotis zorg (vernauwde halsslagader). De minimale IZA-norm was 50 per jaar, maar uiteindelijk is toch de oude veldnorm van 20 gehandhaafd. “Andere aspecten hebben meer invloed op de kwaliteit dan deze volumenorm. Veel belangrijker is dat patiënten binnen twee weken worden geopereerd. Zo staat het ook in de Europese richtlijnen en die norm hanteren wij nu ook. Niet alle ziekenhuizen halen dat. Dit aspect is een paar keer heen en weer gegaan tussen de tafels en de beroepsgroepen. Als dit niet zorgvuldig is, dan weet ik het niet meer.”
Bron: Zorgvisie.nl