Wachtlijsten: in de ggz is minder verwarring, maar het duurt…
Zorgvisie onderzoekt samen met vakblad GZ-psychologie in hoeverre instellingen volledig hun wachttijden publiceren op hun websites. Na een zoektocht bij de ziekenhuizen is nu de ggz aan de beurt.
Het percentage volwassenen met een angststoornis is in Nederland de laatste jaren gestegen van 10 naar 15 procent. En daar ben ik er hoogstwaarschijnlijk eentje van. Dat is natuurlijk niet zomaar gekomen en de angst is ook niet altijd in alle hevigheid aanwezig, maar ik heb er wel veel last van in mijn dagelijkse leven. Vermoeidheid, doemdenken, slaapproblemen, paniekaanvallen, het houdt me nogal bezig. Bovendien weet ik ook dat angstklachten na verloop van tijd vaak hardnekkiger worden, en daar zit ik al helemaal niet op te wachten. De huisarts wil me bij de POH-ggz plaatsen. Zelf vind ik dat niet zo’n goed idee omdat mijn angstklachten zijn ontstaan door de ernstige ziekte van mijn jongste zoon en ik van mening ben dat ik daar toch wat meer specialistische hulp bij nodig heb. Liever vandaag dan morgen.
Maar helaas zal ook ik naar alle waarschijnlijkheid in de rij moeten aansluiten. De afgelopen jaren zijn de wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg flink toegenomen. Eind vorig jaar zaten er volgens de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) bijna 100.000 mensen in de wachtkamer van de ggz. Nogal een getal als het gaat om het recht dat mensen op passende zorg hebben en om de schrijnende situaties waar mensen als gevolg van psychisch leed in terecht kunnen komen.
Zoeken naar informatie
Volgens de informatiekaart van de Nza stijgt het aantal wachtplekken nog steeds, maar is de stijging minder groot dan in 2022. Zo’n 67,5 procent van de zorgvragers die wachten op een aanmeldgesprek, wacht langer dan de geldende Treeknorm van 4 weken. Voor de behandeling wacht ongeveer een derde (34,8 procent) langer dan de Treeknorm van 10 weken. De grootste instroom in de ggz is in de regio’s Utrecht en Amsterdam.
Het lange wachten veroorzaakt overigens niet alleen veel persoonlijk leed; ook de maatschappelijke gevolgen zijn groot, weet ik als arbeidspsycholoog. Onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam laat zien dat elke maand extra op de wachtlijst de kans dat iemand op lange termijn weer aan het werk raakt met 2 procentpunt verlaagt en dat kost de maatschappij behoorlijk wat geld. Als de wachttijden met één maand kunnen worden teruggebracht, levert dit al meer dan 300 miljoen euro per jaar op. Het is dus zowel in humaan als maatschappelijk opzicht van groot belang dat meer mensen adequaat en zeker op tijd geholpen kunnen worden.
Ggz-instellingen en ook vrijgevestigde psychologen en psychiaters zijn sinds 2022 verplicht om de wachttijden per hoofdaandoening op de website te plaatsen. Die informatie lijkt dus goed voorhanden. Ik kom erachter dat de wachttijd voor een intakegesprek vaak veel te lang is, maar dat iemand die eenmaal is aangemeld vaak wél redelijk op tijd geholpen wordt met een behandeling. Dat klinkt veelbelovend, dus ik besluit op zoek te gaan in mijn woonplaats Amsterdam en start met zoeken.
De rol van de verzekeraar
Er blijkt een verschil te bestaan tussen een aanmeldwachttijd en een behandelwachttijd. Overigens gelden in crisissituaties geen wachttijden, maar bij mij is hiervan geen sprake. Volgens de Treeknorm behoor ik maximaal 4 weken na mijn eerste contact een intake krijgen en maximaal 10 weken na mijn aanmelding mijn eerste behandeling. De wachttijd kan per locatie verschillen maar soms ook per verzekeraar in verband met budgetafspraken. Dat houdt in dat veel instanties en hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg afspraken maken met verzekeraars over het aantal cliënten dat zij mogen aannemen.
Ik kijk dus ook even op de website van mijn zorgverzekeraar CZ. Daar wordt veel beloofd. 80 procent van hun verzekerden bemiddelen ze binnen 3 weken naar een intake/eerste consult. Na de intake is de maximale wachttijd 4 weken voor een diagnose of indicatie. Ook daar zeggen ze 80 procent van hun verzekerden te bemiddelen binnen 3 weken. Vervolgens is de maximale wachttijd voor ggz zonder opname in een instelling of ziekenhuis 6 weken. Ook daar beweren ze 80 procent van hun verzekerden te bemiddelen binnen 4 weken. Hmm, 20 procent valt dus sowieso buiten de boot. En die bemiddeling heb je blijkbaar hard nodig, niet in de laatste plaats door de omzetplafonds die door verzekeraars afgesproken zijn met behandelaars.
Een hele lange adem in de specialistische ggz
Als ik nog wat meer zoekwerk verricht, ontdek ik dat mijn mentale probleem zeker niet de langste wachtlijst betreft. De hoogste instroom is voor de basis-ggz, voor depressieve stemmingsstoornissen en voor trauma- en stressgerelateerde stoornissen. Mensen die worstelen met een angststoornis en aankloppen voor hulp, moeten gemiddeld 18 weken wachten voordat de behandeling bij de geestelijke gezondheidszorg kan beginnen. De mensen met de meest ernstige klachten, zoals trauma, PTSS en depressieve stemmingsstoornissen, hebben een veel langere adem nodig. Daar gelden wachttijden van tussen de 20 en 53 weken voor, afhankelijk van waar je in Nederland de behandeling wilt volgen. Zo kun je bij Arkin voor persoonlijkheidsproblematiek pas na 52 weken een eerste gesprek krijgen en 25 weken daarna start de behandeling pas. Voor PTSS gaat het om respectievelijk 53 en 52 weken. En voor eetstoornissen geldt dat je na 13 weken een intakegesprek krijgt en daarna 11 weken moet wachten. Ik schrik daar enorm van, want je zou toch verwachten dat de mensen met de meest ernstige klachten het eerst aan de beurt zijn.
Minstens 4,5 maanden wachten
Op ZorgkaartNederland.nl, waar dagelijks een miljoen mensen hun licht opsteekt, worden de indicatieve wachttijden per zorginstantie eens in de twee weken geüpdatet en openbaar gepubliceerd door de NZa. Uit onderzoek van onderzoeksinstituut Nivel blijkt echter dat die informatie niet altijd even betrouwbaar is en nogal kan verschillen met andere bronnen zoals de eigen website of Zorgdomein. Nogal verwarrend. Als ik mijn informatie intik, krijg ik 38 ggz-instellingen en praktijken in Amsterdam die geschikt zouden zijn voor de behandeling van angstklachten. Helaas werkt de zoekfunctie naar wachttijden voor mentale klachten op de zorgkaart niet. Lichtelijk geïrriteerd bekijk ik de wachttijden dan maar op de eigen websites van de instellingen.
Bij PuntP, de instantie die valt onder Arkin, duurt het gemiddeld 18 weken na aanmelding voordat ik een intake krijg en daarna is het nog 5 weken wachten voordat de behandeling kan beginnen. Die wachttijd geldt daar overigens ook voor depressie of een bipolaire stoornis. Bij GGZ inGeest duurt het 15 weken voordat ik een intakegesprek kan krijgen en daarna 16 tot 30 weken voordat mijn behandeling kan starten. Bij het Trauma Centrum Nederland is de gemiddelde tijd tussen de binnenkomst van de verwijzing en de start van de intake-procedure 6 weken. De gemiddelde tijd vanaf de eerste intake tot aan de start van de behandeling is globaal 11 weken. Bij de afdeling psychiatrie van het AMC zijn de wachttijden voor het behandelen van een angststoornis nog een stuk hoger: respectievelijk 29 en 6 weken. Als ik informeer bij IPZO kom ik erachter dat het maar liefst een jaar duurt voordat ik aan de beurt ben. Allemaal ruim boven de Treeknorm en dus onacceptabel volgens de NZa-richtlijnen! En eerlijk gezegd vind ik het zelf ook allemaal veel te lang duren.
Online vele malen sneller
Maar er is in de ggz, in tegenstelling tot de reguliere geneeskunde, wel een alternatief. Misschien is het niet voor iedereen geschikt, maar voor een online behandeling kan ik veel sneller terecht. Op die manier ben ik voor een afspraak niet afhankelijk van waar ik woon. Bij PsyQ en MentaalBeter bijvoorbeeld heb ik binnen 6 weken een intakegesprek en binnen 1 tot 2 weken na de intake start ik al met mijn behandeling. Het lijkt voor mij nu de beste en snelste oplossing, al moet ik nog wel even uitvinden of mijn verzekering budgetafspraken met deze instantie heeft en het traject dekt. Opgelucht haal ik adem. Nog maar twee maanden mijn tanden op elkaar…
Bron: Zorgvisie.nl