Xander Koolman: ‘Wachttijddata ggz zijn vervuild, het systeem bevat te veel perverse prikkels’
De wachtijdcijfers van aanmelding en behandeling van ggz-patiënten worden waarschijnlijk met enkele tienduizendtallen per jaar overschat en komen zo met enkele tientallen procenten te hoog uit.
Oorzaak is de grote hoeveelheid fouten in de door zorgaanbieders aangeleverde data en het eveneens grote aantal gegevens dat ontbreekt in de overzichten. Dat is de uitkomst van een onderzoek dat is gedaan door gezondheidseconoom Xander Koolman en collega’s van de Vrije Universiteit Amsterdam. Koolman: “De fouten zijn zo groot en omvangrijk dat ze het hele totaalbeeld van de wachttijden verstoren.”
Wachttijden ggz
Data over de wachttijden in de ggz worden sinds twee jaar verzameld door de NZa. Zorgaanbieders moeten elke maand hun wachttijdgegevens online aanleveren via een standaardformulier. Het aantal ggz-aanbieders dat data aanlevert, varieert per maand sterk van 18 procent tot 88 procent van het totaal.
Het onderzoek van Koolman en collega’s toont aan dat veel vragenlijsten invulfouten bevatten en dat regelmatig gegevens ontbreken. Ook ‘nodigt het systeem uit’ tot het doorkopiëren van de ingevulde gegevens naar de volgende maand. Dit gebeurt dan ook, getuige het feit dat 58 procent van de zorgaanbieders ten minste één keer precies dezelfde instroom/wachttijd aanlevert voor een diagnosegroep over de tijd heen. Wat daarbij ongemerkt kan gebeuren, is dat de dataset van een zorgaanbieder automatisch wordt aangevuld met cijfers van behandelingen die helemaal niet worden gegeven.
Onbetrouwbare data
Gevolg is dat de instroomcijfers die de NZa heeft verzameld tot zowel een onderschatting als een overschatting van wachttijden kunnen leiden. Koolman: “We zien regionale wachttijdreducties van soms wel 80 procent die volledig zijn toe te schrijven aan fouten in de data-aanleveringen van één of enkele aanbieders.” Door onjuiste data hebben zorgverzekeraars geen goed zicht op welke regio’s of diagnosegroepen de langste wachttijden hebben. Koolman: “Het is onmogelijk om op een betrouwbare manier uit deze data te halen of bijvoorbeeld de wachttijden voor de behandeling van eetstoornissen in Groningen worden overschreden.”
Desinteresse
Koolman denkt dat ggz-aanbieders de fouten vooral uit slordigheid maken. “Ik denk niet dat ggz-aanbieders op dit moment de wachtlijsten willen opblazen om zorgverzekeraars te dwingen meer zorg in te kopen. Uit het feit dat in sommige maanden maar een vijfde van de aanbieders hun data stuurt, blijkt eerder dat ze uit zichzelf niet zoveel interesse hebben in het aanleveren van hun data.”
Perverse prikkels
De NZa heeft al laten weten dat ze met belrondes en instructievideo’s de maandelijkse data-inzendingen hoopt te verhogen. Ook het verbeteren van de kwaliteit van de data is een speerpunt. Koolman ziet er niet zoveel heil in: “Zelfs als het huidige systeem helemaal juist zou worden gebruikt, ook als de wachttijden goed zouden worden gemeten, dan nog blijven de perverse prikkels bestaan.”
Het opblazen van wachtlijsten is zo’n perverse prikkel waarmee een ggz-aanbieder zijn onderhandelingspositie kan versterken. Zorgverzekeraars op hun beurt hebben er geen belang bij om veel geld te steken in het korter maken van wachtlijsten want ze zien de voordelen er niet van terug. “Sterker nog: zorgverzekeraars die hard bezuinigen door heel weinig ggz in te kopen, worden daarvoor niet gestraft, want niemand die ziet dat hun verzekerden veel langer moeten wachten dan de norm.”
Ander systeem optuigen
Koolman denkt dan ook dat het beter zou zijn om de wachtlijstregistratie weg te halen bij de zorgaanbieders en te beleggen bij een partij die dat wel kan en wil. Waarom niet bij de zorgverzekeraars? Patiënten kunnen direct contact opnemen met de afdeling zorgbemiddeling van hun zorgverzekeraar of een afspraak laten regelen door de poh-ggz van de huisarts. Dat hoeft de zorgverzekeraars helemaal niet veel extra registratie te kosten, denkt Koolman. Hij somt de voordelen op: “Je kan meteen zien wanneer iemand daadwerkelijk in zorg is genomen. Dubbelingen op de wachtlijst, waarvan de NZa inschat dat het er ongeveer 20 procent zijn, kunnen er zo ook uit worden gehaald. En nog een groot voordeel is dat je hierdoor onderscheid kunt maken tussen zorgverzekeraars. Nu kan dat alleen per regio, maar niet per zorgverzekeraar.”
Bron: Zorgvisie.nl