Acht tips om als bestuurder verpleegkundig zeggenschap te boosten
Verpleegkundigen krijgen een steeds grotere stem in de zorg. De wetswijziging van de Wkkgz op 1 juli formaliseert zeggenschap. Volgens Niels Honig, bestuurder van Franciscus Gasthuis & Vlietland en vicevoorzitter van de V&VN, is de wet niet bedoeld om alleen een plek aan tafel op te eisen, het gaat verder dan dat. “De wet dient om de geest van de wet te bevorderen: erkenning voor het vak en verdere professionalisering.”
Honig, die zelf zijn werkzame leven begon als verpleegkundige, spreekt op 1 september op het congres Zeggenschap in de zorg. In aanloop naar het congres stelt Zorgvisie hem vijf vragen over de inhoud en impact van de nieuwe wet.
Tijdens de Witte Woede in 1989 streden verpleegkundigen al voor meer zeggenschap. Welke reis heeft zeggenschap de afgelopen jaren afgelegd?
“Naast respect en waardering is er meer erkenning voor het verpleegkundig vak ontstaan. Dat is mede te wijten aan verdere professionalisering en de wetenschappelijke en practice based evidence van verpleegkunde op kwaliteit van zorg. De focus verschuift meer naar interprofessionele samenwerking; vanuit gelijkwaardigheid en een gezamenlijke verantwoordelijkheid om goede zorg te verlenen. Daarnaast wordt wetenschappelijk onderzoek steeds vaker door verpleegkundigen uitgevoerd en vertaald naar de praktijk.
Binnen organisaties is er meer aandacht voor de beroepsgroep bij onderzoekscalls en posterpresentaties. En er wordt veel geïnvesteerd in opleiding. Ook loopt er een landelijk actieprogramma zeggenschap, worden er op veel plekken Verpleegkundige Adviesraden (VAR’s) en verpleegkundig stafbesturen (VSB’s) opgericht en er ontstaat een goede discussie over taak- en functiedifferentiatie. Op teamniveau worden steeds meer bevoegdheden aan teams overgedragen om het werk zelf te organiseren. In de media is er ook meer aandacht voor het verpleegkundig vak. En het aantal bestuurders en toezichthouders met een verpleegkundige achtergrond groeit. Bovendien wordt zeggenschap steeds verder geformaliseerd in de Governancecode Zorg en nu dus ook in de nieuwe wet. Dat bewijst dat men zeggenschap wil borgen.”
Per 1 juli is de wet zeggenschap in de zorg in de Wkkgz vastgelegd. Wat houdt deze in?
“Met deze wijziging moet de zorgverlener in staat zijn gesteld om invloed uit te oefenen op het beleid, voor zover dat beleid direct van belang is voor diens bijdrage aan het verlenen van goede zorg. Daarbij gaat het ook om zeggenschap over de randvoorwaarden voor werk, zoals roostering en loopbaanmogelijkheden. De wet is eigenlijk een erkenning van de professie van verpleegkundigen. Maar het reikt veel verder dan verpleegkundigen. Het gaat er in mijn idee om dat je als organisatie, of als samenwerkingsverband in de regio in staat bent om verschillende perspectieven mee te nemen in beleidskeuzes en organisatieontwikkeling.
Het optuigen van een VAR of VSB is echter geen doel op zich en geen middel om aan de wet te voldoen. Ook is het niet de bedoeling dat verpleegkundigen op 1 juli met de wet in hun hand een plek opeisen aan tafel. De wet is eerder een stok achter de deur om de geest van de wet te bevorderen, namelijk erkenning voor het verpleegkundig vak, het bevorderen van de professionalisering zodat iedereen met gelijkwaardige positie aan tafel zit”.
Hoe maakt Franciscus Gasthuis & Vlietland werk van verpleegkundig zeggenschap?
De VAR in ons ziekenhuis is inmiddels in ontwikkeling tot een verpleegkundig stafbestuur. Ook hebben we een Chief Quality Nurse en een Chief Nurse Information Officer, 70 regieverpleegkundigen en een groeiende groep verpleegkundig specialisten in huis. Als topklinisch opleidingsziekenhuis hebben wij een Franciscus Academie met een groot scholingsaanbod, een jaarlijks verpleegkundig symposium en een wetenschapsweek. En we doen mee aan het landelijk actieprogramma zeggenschap. Met het Albeda Zorgcollege (mbo) en Hogeschool Rotterdam (hbo) leiden we binnen ons Zorg Innovatie Centrum op een innovatieve en eigentijdse manier verpleegkundigen op.. Om gezamenlijk leren te bevorderen, stimuleren we de VAR bovendien om in de regio een netwerk te vormen. En toevallig treed ik met mijn achtergrond als verpleegkundige per 1 juli als bestuursvoorzitter aan.”
Op welke uitdagingen stuiten zorgorganisaties bij het bevorderen van zeggenschap?
“Vooral in de ziekenhuiszorg is de verpleegkundige zorg niet zichtbaar in de bekostiging. Er zouden meer betaaltitels voor verpleegkundige zorg moeten komen. Als we de huidige data uitschudden op uitkomsten en kwaliteit, kunnen we nog onvoldoende de impact van verpleegkundige zorg aantonen. Dat heeft invloed op de positionering en waardering van het vak. Ook is de gelijkwaardigheid van de dialoog nog niet vanzelfsprekend. Het is lang nog niet overal vanzelfsprekend dat verpleegkundigen aan tafel zitten. Dat vraagt assertiviteit van de verpleegkundigen om hun plek aan tafel te creëren en vaardigheden om een gelijkwaardige dialoog te voeren.”
Welke tips geeft u zorgbestuurders mee om van de wet een succes te maken?
“Het begint bij de bestuurder zelf. Die kan zichzelf de vraag stellen of zeggenschap voldoende georganiseerd is binnen de organisatie. Zowel in de governance als in het inwinnen van het verpleegkundig perspectief. En vindt de bestuurder dat zelf, of zeggen de professionals ook dat dat zo is? Om de professionalisering verder te bevorderen, is het stimuleren van onderzoek van belang. Ook een concrete rol- en taakbeschrijving bij verpleegkundig zeggenschap en een veilig werk- en leerklimaat zijn essentieel. Vervolgens is het goed om als bestuurder de eigen onzekerheid over de te nemen koers te delen. Dat nodigt verpleegkundigen uit om aan tafel te komen en het gesprek te voeren. Stimuleer ook netwerkvorming; wees niet bang om de deur open te zetten. En tot slot: faciliteer ontwikkeling van gespreksvaardigheden en competenties en bevorder een dialoog op gelijkwaardig niveau. Spreek professionals, bestuurders en directeuren vanuit een gelijkwaardige positie aan. We mogen hun expertise niet onder- of overschatten.”
Bron: Zorgvisie.nl