Misbruik in de ggz: ‘Dit is wat het is, zeiden ze steeds’
Twee jaar geleden kwam Anita* binnen bij Behandelcentrum Wier van zorgorganisatie Fivoor. Hier worden mensen met SGLVG (Sterk Gedragsgestoord Licht Verstandelijk Gehandicapt) behandeld. Ze hoopte er adequaat behandeld te worden, maar ze werd seksueel misbruikt en haar verblijf liep uit op een drama.
Anita* is 33 als ze op een septemberdag in 2021 Behandelcentrum Wier binnenkomt. In de kliniek komen mensen die als gevolg van hun LVB zijn vastgelopen of dreigen vast te lopen. Ze vertonen probleemgedrag waarbij ze een gevaar kunnen zijn voor zichzelf en/of de omgeving. Een aantal patiënten komt binnen via een crisismaatregel zorgmachtiging. Sommigen komen via justitie. Zo ook Anita.
Stempeltjes
Ze heeft 10 maanden in detentie gezeten vanwege een delict dat te herleiden is naar haar trauma en een vruchteloos zoeken naar de juiste behandeling. In de ggz is ze van het kastje naar de muur gestuurd. Er staan talloze stempeltjes, zoals borderline, op haar naam, waarvan de meest zekere complexe PTSS is. Daar moet ze zich van justitie voor laten behandelen op straffe van tbs-voorwaarden.
Enige vrouw
Anita blijkt de enige vrouw op Vleugel Oost van de tweede etage in Wier. De zes mannen met wie ze de afdeling deelt, volgen haar komst met belangstelling. Ze is er ook de enige voor wie het strafrechtelijke consequenties heeft als ze zich niet laat behandelen. “De rest maakte dat niet uit”, vertelt ze. “Ze konden doen wat ze wilden. Binnen en buiten scoorden ze drugs, ze waren allemaal verslaafd aan drank en soft- en harddrugs.”
Drugs
“Op de eerste dag kreeg ik al drugs aangeboden. Toen ik dat meldde, zeiden ze dat ik daar maar niet op moest reageren en dat ik afstand moest houden.” Al snel leert ze het beter niet te melden, want dan is ze een ‘verrader’ en dreigen de mannen haar ‘over het aanrecht te trekken.’ Ze maken opmerkingen over haar borsten en billen en ze moet oppassen met wat ze aantrekt. Ze voelt zich zo onveilig dat ze zich op eigen verzoek vaak laat insluiten op haar kamer.
Het begint onschuldig
Na een introductieprogramma van twee maanden in een observatiegroep, wordt er een behandelingsplan vastgesteld dat bij Anita uit EMDR zal bestaan. Het is eind november. Ze heeft inmiddels vrijheden opgebouwd. Zo mag ze in het weekend naar huis en door de week op het terrein rond de kliniek naar buiten. In de kliniek ontmoet ze een jonge man van Vleugel West op haar etage. “Het begon heel onschuldig. Hij was gewoon aardig, maar hij werd veeleisend en steeds dwingender. Ik vind jou leuk, dus moet jij mij ook leuk vinden, schreeuwde hij.”
In de steek gelaten
“Eind november kwamen we elkaar buiten tegen. Hij pakte mijn hand en trok me mee een donker pad op. Ik protesteerde, maar hij luisterde niet. Door een trauma uit mijn verleden raakte ik in overlevingsstand en bevroor. Hij duwde me onder een overkapping, ergens waar niemand ons kon zien en misbruikte me. Daarna liep ik in shock naar mijn kamer. De begeleiding vroeg wat er was. Uiteindelijk besloot ik het te vertellen. Ze reageerden heel laconiek en nuchter; ik moest het maar los laten en gewoon verder gaan. Maar hoe dan? Ik vond dat er iets moest gebeuren. Ze deden alsof het me om de aandacht was te doen, dat hoort in het beeld van borderline. Ik voelde me eenzaam en in de steek gelaten.”
Kleren afgeven
Anita wil aangifte doen en belt haar oude begeleidster. Die benadert Wier om te vragen wat er gebeurd is en welke acties worden ondernomen. Maar omdat zij geen formeel contact is van Anita, wil de begeleiding niet met haar in gesprek. Na ruim een maand volgt wel een informatief gesprek met de politie die een onderzoek aankondigt. Anita moet daarvoor de kleren die ze aanhad afgeven en de camerabeelden van buiten moeten veilig worden gesteld. De kleren geeft ze af in een kartonnen tas die boven op de kluis in het kantoor belandt.
Porno kijken
Haar aanrander komt ze regelmatig tegen aan de andere kant van de gang. Hij zwaait naar haar, roept dingen, scheldt haar uit. Ze mag niet meer naar buiten als hij ook buiten is. “Voor mijn eigen veiligheid, zeiden ze. Alsof het binnen zo veilig was. Er was veel agressie op de afdeling, ze keken porno als de begeleiders er even niet waren en ze waren heel vaak onder invloed.” Anita wil zich steeds vaker laten insluiten, maar aan dat verzoek wordt niet altijd voldaan. “Ze vonden dat ik er maar aan moest wennen en moest leren omgaan met incasseren en geduld hebben, met de groepsdynamiek. Sociotherapie noemen ze dat. Dit is wat het is, zeiden ze steeds.”
Dwingend advies
Ze is boos en bijt zich vast. Ze wil weten hoe haar zaak ervoor staat, of de camerabeelden veilig zijn gesteld en de kleren bij de politie zijn. “Steeds kreeg ik te horen dat ze ermee bezig waren.” Omdat ze ‘ontregeld’ gedrag vertoont, worden ook andere vrijheden teruggedraaid. In het weekend mag ze voortaan maar 1 dag in plaats van 2 dagen naar huis. Ook krijgt ze het dwingende advies van haar begeleiders hier niet met haar familie over te praten. “Want stel dat mijn familie dan verhaal gaat halen bij de dader, dan ben ik ineens de dader en staat er een nieuw delict op mijn naam, zo legden ze het uit.” Ze heeft inmiddels wel een behandelaar die GZ-psycholoog is. “Maar de gesprekken gingen alleen over mijn vrijheden. Dus raakte ik ook in conflict met haar.”
Alarm
En dan op een dag in januari valt haar aanrander haar weer lastig vanaf Vleugel West. Boos stapt ze naar haar begeleiders. “Ze zeiden: wat je aandacht geeft groeit en ze stuurden me naar mijn kamer. Maar dat wilde ik niet voordat ik wist hoe het met mijn zaak stond.” Ze ziet een begeleider op het alarm duwen. Acht begeleiders verschijnen, ze pakken haar bij de armen vast en proberen haar naar de grond te duwen.
Even bewusteloos
Anita verzet zich. Eén van de mannen klemt zijn arm om haar nek. In de worsteling verliest hij zijn evenwicht, valt bovenop haar en Anita raakt zo hard de grond dat ze even bewusteloos is. Ze komt weer bij met een hoofdwond die gehecht moet worden. Ze dient er een klacht over in. De teammanager belooft haar er een verslag over te maken en het incident te rapporteren. In haar dossier is ze er nooit wat over tegengekomen.
Naar het station
In juli vraagt ze de teammanager weer hoe het met haar zaak staat en of de politie de camerabeelden nu heeft. “Maar ik moest het achter me laten en verder met mijn leven, want dit is wat het is, was weer het antwoord.” Emotioneel, ook door de EMDR- behandeling die eindelijk in april is gestart, rent ze naar haar kamer. Ze pakt haar spullen en hoewel ze op een gesloten afdeling zit, legt niemand haar een strobreed in de weg als ze de kliniek uitloopt. Ze gaat naar het station en belt vanaf daar de afdeling om te vertellen dat ze naar huis gaat en niet meer terugkomt. “Als je dat doet, worden de problemen alleen nog maar groter,” is het antwoord.
Van een steen
Besluiteloos loopt ze naar het einde van het perron. Ze neemt het trappetje naar de spoorrails en vindt daar achter een hek ruimte om op een steen te zitten. Ze huilt. Na een uur verschijnt er ineens marchaussee. “Ze schreeuwden dat ik mee moest werken. ‘Ik ga niet mee, want de instelling is corrupt’, riep ik terug. Ze noemden me een psychotisch persoon.” Ze tillen haar van de steen het perron op.
Striemen in de nek
Een medewerker van Fivoor, die de psychiatrische patiënten buiten de instelling in de gaten houdt, verschijnt en knijpt haar zo hard in het gezicht dat het gekneusd raakt. Ze dwingen haar de inmiddels gearriveerde afdelingsauto in. Anita blijft zich verzetten en om niet de auto uit te hoeven stappen, draait ze de gordel om haar nek. De coach, hoewel per ongeluk zal hij later verklaren, trekt de riem zo hard aan dat de striemen in haar nek staan. In de kliniek gaat ze meteen naar de isoleercel. Er is alleen een matras, scheurdekens en een scheurschort. Het stinkt er.
Time-out
Na 24 uur staat de directeur patiëntenzorg, een psychiater, haar op te wachten. Die moet bepalen of ze de isoleercel uit mag. Anita vertelt het hele verhaal. “Maar het is toch allang bekend dat er geen camerabeelden zijn”, zegt de psychiater verbaasd. Anita besluit nu toch haar familie te bellen en die alles te vertellen. Die zijn woedend. Besloten wordt dat Anita zeven weken een time-out krijgt in een andere kliniek om tot rust te komen. Haar zus die op gesprek mag komen is het daar niet mee eens. “Jullie hebben hier ook een aandeel in”, verwijt ze de kliniek. Het worden vier weken.
Hele andere sfeer
Onder zware beveiliging wordt Anita naar de crisisafdeling van tbs-kliniek de Woenselse Poort gebracht. Na een week observatie, worden haar alle vrijheden gegeven. Maar het belangrijkste is dat er naar Anita wordt geluisterd. “Er hing een hele andere sfeer, op de afdeling waren altijd begeleiders met wie je kon praten. Er gebeurden geen rare dingen.” Uit Wier komen de psychiater en de behandelaar om het verloop te bespreken. Anita krijgt dan ook haar dossier.
Excuses
Van september tot in april 2023 volgt Anita de rest van haar behandeling in Wier. In december mag ze tien dagen naar huis. Ze heeft inmiddels een officiële mentor geregeld die haar bijstaat in de gesprekken die volgen met de psychiater en haar behandelaar over wat er allemaal is gebeurd en waar en waarom dingen zo zijn misgegaan. “Ze waren eindelijk heel open naar me toe”, zegt Anita. “Ze hebben hun excuses aangeboden voor de fouten in het onderzoek naar het misbruik en gezegd dat ze een betere inschatting hadden moeten maken en meer op mijn behoeften hadden moet zitten. Samen met mijn behandelaar heb ik de kleren vernietigd. Die stonden nog steeds boven op de kluis in het kantoor.”
Stok achter de deur
Anita is nu thuis en wordt ambulant door Fivoor begeleid. Hoewel ze aan haar voorwaarden voor behandeling heeft voldaan, heeft ze gevraagd om een verlenging van de tbs-voorwaarden. “Dan geldt de verplichting van behandeling ook voor de behandelaars. Die stok wil ik achter de deur, want ik wil mijn behandeling volledig afmaken. Trouwens is nu gebleken dat ik geen borderline heb, jammer dat ik al die tijd wel zo werd behandeld.”
Reactie Fivoor
“We zijn bekend met de situatie en ook nu weer dit artikel lezende, vinden wij het naar en verdrietig dat een van onze patiënten dergelijke negatieve ervaringen heeft gehad. In het belang van de betrokkenen en omdat wij gebonden zijn aan het beroepsgeheim en privacy voorschriften, is het voor ons helaas onmogelijk om een inhoudelijke reactie te geven op dit interview. We willen voorkomen dat ook maar iets dat we zeggen herleidbaar is of zo opgevat kan worden door betrokkenen of door de lezers. Dat risico bestaat ook als we in algemene termen zouden reageren. We vinden het jammer dat we daardoor momenteel niet in kunnen gaan op het onderwerp grensoverschrijdend gedrag, omdat we het wel een erg belangrijk thema vinden waar we intern veel aandacht aan besteden.”
* Anita is een gefingeerde naam, haar echte naam is bij de redactie bekend
Bron: Zorgvisie.nl