‘Voor de ggz wordt 2024 het jaar van de waarheid’
Met 84.000 mensen op de wachtlijst, krappe tarieven en personeelstekorten zakt de geestelijke gezondheidszorg (ggz) door haar hoeven. Daarom is de sector een nieuwe campagne gestart. “Investeer in mentale gezondheid, zorgprofessionals en een financieel gezonde sector”, luidt de oproep van Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse ggz.
Vanaf maandag 11 december publiceert Zorgvisie elke dag een aflevering van de serie Het jaar van. Hierin vertellen zorgpartijen over de ontwikkelingen in hun branche. In deze aflevering Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse ggz.
Welke progressie heeft de ggz geboekt met de uitwerking van het Integraal Zorgakkoord (IZA)?
“Afgelopen jaar was het jaar van de samenwerking. De landelijke uitrol van het verkennend gesprek van de mentale gezondheidscentra, is daarin een belangrijke ontwikkeling. Het verkennend gesprek zoomt in op de brede problemen, niet alleen de psychische klachten. Het dient als een filter, waarbij we kijken of iemand gebaat is bij een behandeling in de ggz of ondersteuning op andere terreinen, zoals huisvesting, werkstress of financiële problemen. De centra fungeren als brug tussen het sociaal domein, de huisartsen zorg en de ggz. De eerste evaluatie van GGz Breburg toont glanzende cijfers. Zo beoordelen cliënten het gesprek met een 8,4 en blijkt tot maximaal een kwart gebaat bij andere ondersteuning. Daardoor wordt het beroep op de ggz minder.
Het doel is niet om mensen van ons erf af te duwen of verantwoordelijkheid over de schutting te gooien, maar mensen sneller, effectiever en beter helpen en capaciteit vrijspelen. Dat vraagt een goede samenwerking met het sociaal domein, de eerste lijn en gemeenten en een domeinoverstijgende betaaltitel. Daar wordt hard aan gewerkt. Een ander belangrijk thema is werkgelegenheid, vooral voor mensen met een ernstig psychiatrische aandoening. Werk draagt bij aan sneller herstel, biedt structuur en zingeving en voorkomt een toenemende zorgvraag. Die brede blik moeten we vasthouden.”
Het Zorginstituut bracht in november het signalement passende zorg voor mensen met psychische problemen uit. Wat zijn de belangrijkste bevindingen?
“Momenteel wachten 84.000 mensen op geestelijke gezondheidszorg. Steeds meer mensen vragen om hulp, vooral jongeren en mensen met een achterstandspositie. Het signalement sluit aan op het Trimbos-onderzoek Ggz uit de knel en toont dat veel psychische problemen hun oorsprong vinden in werkstress, geldproblemen, studiedruk of eenzaamheid. Vaak wordt covid als oorzaak aangewezen. Onderzoek toont echter aan dat er een internationale tendens is, waarbij opstapelende zorgen mentale aandoeningen creëren of verergeren. Daardoor is het aantal mensen met mentale klachten sinds 2009 met 53 procent toegenomen, terwijl het budget slechts 11 procent is meegegroeid. Dat maakt vooral de zorg en ondersteuning voor mensen met complexe problematiek ontoegankelijk.”
De Nederlandse ggz, MIND, NIP en NVvP lanceerden vorige week de campagne Laat de ggz niet door de bodem zakken. Welke oproep doen jullie?
“Als sector roepen we de politiek op om de sector niet door de bodem te laten zakken. In 2022 schreef een derde van de ggz-instellingen rode cijfers. Begin dit jaar waarschuwden banken en accountants dat de financiële situatie dit jaar niet veel beter is. Daarom vragen we de politiek om te investeren in de financiële gezondheid van de sector. Dat vraagt eenvoudigere financieringsstromen, kostendekkende tarieven en voldoende inkoop van geestelijke gezondheidszorg. Ook vragen wij een investering in zorgmedewerkers. Hoewel de hele sector krapte kent, is de ggz bijzonder krap afgesteld. Als we niks doen, stijgt het aantal moeilijk vervulbare vacatures van 6.400 naar 11.000.
Daarnaast is de ggz een gecompliceerde sector met veel wetten en financieringsstromen. Versimpel de administratie en geef zorgprofessionals het vertrouwen. Tot slot roepen wij het kabinet op om te investeren in gezondheid. Maak de beweging naar de voorkant door mensen veerkrachtiger en weerbaarder te maken voor problemen, van wieg tot graf. Zo kunnen wij de capaciteit inzetten waar het daadwerkelijk nodig is.”
In 2022 is het zorgprestatiemodel (zpm) ingevoerd. Waartoe heeft deze nieuwe systematiek geleid?
“Het zorgprestatiemodel beoogde minder regeldruk en meer financiële ruimte voor mensen met ernstig psychiatrische aandoeningen. Het zpm houdt hier rekening mee, maar naast de opstartproblemen is de praktijk weerbarstig. Een groot probleem is het feit dat de indirecte tijd onvoldoende wordt vergoed. Juist voor mensen met ernstige problematiek is er indirecte tijd nodig om hen verder te helpen. Door de krappe tarieven krijgen we die tijd onvoldoende vergoed. Daardoor springt de lichtere zorg er positiever uit dan de zorg voor mensen met complexere zorgvragen. We lopen tegen de grenzen van het stelsel aan. Met de regionale overlegtafels, VWS, verzekeraars en de zorgautoriteit zitten we daarom om tafel om over te stappen op stabielere vormen van financiering. Daarvoor stellen we regionaal en landelijk vast wat cruciale capaciteit is en hoe we die kunnen borgen. Dat is een taai proces, maar ik heb goede hoop dat we er uit komen.”
Hoe ziet de agenda er volgend jaar uit?
“Aan de ene kant werken wij aan toegankelijke ggz. Daarvoor streven we naar hogere tarieven, financiering van sommige cruciale zorg op basis van beschikbaarheid, de regionale en landelijke vaststelling en afspraken om cruciale capaciteit te borgen, een andere verantwoordingscultuur en versterking van mentale gezondheid. Aan de andere kant werken wij aan snellere en betere zorg voor kinderen en gezinnen. De Hervormingsagenda Jeugd is daarin een belangrijk dossier. Het is belangrijk dat er voor kinderen en ouders duidelijkheid komt waarvoor ze hulp kunnen krijgen, wijkteams versterkt worden, het aantal uithuisplaatsingen wordt teruggedrongen, de administratiedruk wordt verlicht en dat er minstens regionaal jeugdzorg wordt ingekocht. 2023 was het jaar van de samenwerking. 2024 wordt het jaar van de waarheid.”
Bron: Zorgvisie.nl